تنها چند حیوان وجود دارند که می‌دانیم مفهوم بقای شیء را درک می‌کنند. این عبارت بدین معنی است که یک جسم حتی درصورت خارج‌شدن از میدان دید، همچنان وجود دارد.
مطالعه‌ی اخیر محققان تایید می‌کند که پرنده‌ای به نام نوک‌شاخ ابلق خاوری (Oriental pied hornbills) یکی از معدود حیواناتی محسوب می‌شود که از درک پیشرفته برخوردار است. توانایی هوشمندانه‌ی درک مفهوم بقای شیء، زمانی به‌کار می‌آید که ماده‌های لانه‌ساز خود را دور از دید در لانه‌هایشان محبوس و برای آوردن غذا به جفت خود تکیه می‌کنند.
نوک‌شاخ‌های ابلق خاوری برای تخم‌گذاری و مراقبت از تخم‌هایشان با کمک مقداری گِل، مدفوع، بزاق، میوه و پوست درخت پناهگاه‌هایی برای خود می‌سازند. این پرندگان اطراف خود را با لانه می‌پوشانند و تنها شکاف باریکی برای گرفتن غذا از نرهایشان باقی می‌گذارند. نوک‌شاخ نر برای زنده‌ماندن هریک از فرزندانی که در لانه هستند باید درک کند که حتی با وجود ندیدن جفتش، او و تخم‌ها در داخل لانه قرار دارند.
رویتونگ یائو و الیاس گارسیا پلگرین، روان‌شناسان دانشگاه ملی سنگاپور در مقاله جدید خود می‌گویند: «از دیدگاه تکاملی، توانایی بازنمایی حیوانات و اشیاء در زمانی که خارج از دید هستند، مزایای سازگاری بزرگی را در فعالیت‌هایی مانند جستجوی غذا و اجتناب از شکارچیان فراهم می‌آورد.»
نوک‌شاخ نر باید درک کند که حتی با وجود ندیدن جفتش، او و تخم‌ها در داخل لانه قرار دارند
بااین‌حال، به جز خانواده کلاغان که به هوشمندی شهره هستند و طوطی‌های باهوش، هیچ پرنده‌ی شناخته‌شده‌ی دیگری وجود نداشت که به اندازه‌ی اندازه‌ی نخستی‌ها از توانایی درک مفهوم بقای شیء برخوردار باشد. هرچند گونه‌های دیگر پرندگان برای بررسی داشتن چنین قابلیتی آزمایش شده‌اند، فقط ۴ مرحله از این آزمون ۶ مرحله‌ای رشد را که در کودک انسان دیده می‌شود، پشت‌سر گذاشتند.
یائو و گارسیا پلگرین برای بررسی اینکه توانایی بقای شیء در نوک‌شاخ‌ها تا چه حد پیشرفته است، ۶ پرنده‌ی منقار بزرگ را مورد آزمایش قرار دادند. آن‌ها به پرندگان یاد دادند تا با نوک‌زدن، محل یک خوراکی قابل‌مشاهده را نشان دهند. در مراحل بعدی چالش‌های دیگری پیش‌روی پرندگان قرار گرفت تا سطوح سخت‌تر توانایی بقای شیء در آن‌ها بررسی شود.
در مرحله‌ی پنجم آزمایش، پرندگان شاهد این بودند که جایزه ابتدا در زیر یک فنجان قرار داشت و سپس به فنجان دیگری منتقل شد. پرندگان با نشان‌دادن فنجانی که جایزه در نهایت به زیر آن منتقل شده بود، درک جابه‌جایی مرئی خود را نشان دادند. هر ۶ پرنده‌ای که توسط محققان مورد بررسی قرار گرفتند، توانستند به این سطح از توانایی بقای شیء دست یابند و آن جایزه را به‌عنوان پاداش دریافت کنند.
درنهایت تنها سه نوک‌شاخ به مرحله‌ی ششم و جابه‌جایی نامرئی دست یافتند. در این مرحله پرندگان نتوانستند انتقال غذا را از فنجانی به فنجان دیگر ببینند. در این مرحله از آزمایش، غذا زیر یک جعبه‌ی کوچک قرمز پنهان شده بود و سپس به زیر فنجان بزرگ‌تر منتقل می‌شد. وقتی جعبه‌ی قرمز را از زیر فنجان بیرون آورده و نشان دادند که خالی است، برخی از پرندگان متوجه شدند که غذا باید در زیر فنجان باقی‌مانده باشد؛ حتی اگر به‌طور مستقیم این اتفاق را ندیده باشند.
یائو و گارسیا پلگرین در بخشی از مقاله‌ی خود می‌نویسند: «درک جابه‌جایی نامرئی پیچیده‌تر است و مهارت‌های شناختی مختلف مانند حافظه، استدلال فضایی و استنتاج منطقی را شامل می‌شود.»
نکته‌ی جالب آزمایش این بود که سه پرنده‌ای که از مرحله‌ی پنجم آزمون عبور نکردند، تجربه‌ی تولیدمثل نداشتند. این موضوع ممکن است تصادفی باشد؛ چرا که تنها ۶ پرنده در این آزمایش حضور داشتند. از سوی دیگر ممکن است نشان‌دهنده‌ی این موضوع باشد که تجربه‌ی تغذیه یا دریافت غذا از جفت ممکن است سطوح پیشرفته‌تری از توانایی بقای شیء را به پرندگان آموزش دهد.
یائو و پلگرین می‌گویند: «تا آنجا که می‌دانیم نوک‌شاخ ابلق خاوری نخستین گونه‌ی پرنده‌ی خارج از خانواده‌ی کلاغان و طوطی است که سطوح بقای شیء قابل مقایسه با توانایی میمون‌ها را نشان می‌دهد.»
یافته‌های محققان نشان می‌دهند که نوک‌شاخ ممکن است گروهی نادیده گرفته‌شده از گونه‌های پرندگان بسیار باهوش باشد. اکنون تحقیقات بیشتری لازم است تا ببینیم آیا این پرنده توانایی‌های شناختی دیگری نیز دارد که با طوطی‌ها و کلاغان رقابت کند یا خیر.
نتایج مطالعه در ژورنال Biology Letters منتشر شده است.